Rijden zonder zadel, dat is back to basic, onbekommerd plezier hebben samen met je paard. Zonder zadel voel je de warmte van je paard, zijn huid, zijn vacht en de spieren die onder je bewegen. Je hebt geen houvast, maar er zit ook geen laag tussen jou en je paard die de fysieke connectie belemmert. Je bent letterlijk en figuurlijk dichtbij je paard. Dat is heel bijzonder om te ervaren. Het geeft een gevoel van vrijheid.
Maar zonder zadel rijden heeft méér te bieden dan de lol van het rijden in vrijheid. Het kan je helpen een betere ruiter te worden.
Wiebelig
Een aantal jaren geleden ben ik begonnen met het rijden zonder zadel. Voorheen deed ik dat, vreemd genoeg, zo goed als nooit. Rijden met zadel was voor mij de norm, daar dacht ik verder niet zo over na. Maar op een gegeven moment was ik benieuwd of ik mijn balans ook zonder zadel goed zou kunnen reguleren. Zo moeilijk moest dat toch niet zijn met een IJslands paard? Gewoon erop klimmen en rijden. Maar dat viel nog niet mee. Zodra ik harder ging dan stap voelde het behoorlijk wiebelig en onzeker. Zonder de steun van zadel en beugels moest ik regelmatig alle zeilen bijzetten om stabiel in het midden te blijven zitten.
Oefenen
Dat liet ik niet op me zitten, en ik ging fanatiek oefenen met het rijden zonder zadel. Eerst voornamelijk in stap. Daarna in tölt, vervolgens in draf, en af en toe in galop. Eerst alleen met mijn vaste rijpaard Hima en haar moeder Bontje (officiële naam: Morgunfru), geleidelijk met alle paarden.
Zo legde ik vele zadelloze kilometers af (wel in de rijbak, buiten vond en vind ik het wat te riskant) waardoor ik steeds vaardiger werd in het reguleren van mijn balans op de blote paardenrug. Daarbij werd ik me bewuster van mijn lichaamsgebruik en hoe ik mezelf daarin aan kon sturen. Mijn vermogen mijzelf te centreren ging vooruit. Balansverstoringen kon ik steeds beter opvangen zonder me fysiek en mentaal schrap te zetten, en die balansverstoringen werden ook steeds kleiner.
Verslavend
Naast dat het goed bleek voor het ontwikkelen van mijn balans, ontdekte ik dat mijn paarden het ook erg leuk vinden om mij direct op hun rug te voelen. Hoe beter het lukte om een zuiver gecentreerde balans te handhaven, hoe fijner ze onder mij begonnen te bewegen. Met meer rust, balans en lichtheid. Met meer plezier en concentratie.
Zonder zadel voel je als ruiter de rugspieren onder je bewegen, een ritme van uitveren en samentrekken dat bij elk paard en in elke gang weer anders is. Je wordt je bewust van variaties in de beweging van de wervelkolom. Je ontdekt hoe je met je paard kunt communiceren door middel van nuances in je eigen spierspanning. Het is geweldig te ervaren dat je paard zich daar voor open stelt.
Ik kan nog véél meer leuke aspecten noemen van het rijden zonder zadel. Laat ik het erop houden dat het uitdagend, verrijkend en eigenlijk een beetje verslavend is!
Tölt rijden zonder zadel
IJslanders zijn, vind ik, heel geschikt voor het rijden zonder zadel. Je klimt er natuurlijk ook wat makkelijker op zonder zadel dan op een paard van 1.70. En je valt minder diep als je een keer valt.
Maar het grootste voordeel is de tölt, een gang die zich bij uitstek leent voor het rijden zonder zadel. Niet alleen omdat tölt voor de ruiter comfortabel en gemakkelijk zit, ook omdat je zonder zadel de tölt veel beter kunt aanvoelen en ondersteunen dan mèt zadel. Dat gevoel van rechtstreekse verbondenheid, die wisselwerking van ritme doorgeven en weer terugkrijgen, dat vind ik echt een ultieme ervaring. Ik kan het elke IJslanderruiter aanraden om het tölten zonder zadel eens uit te proberen. Het is niet alleen leuk, maar je leert de gang ook veel beter kennen.
Zijgangen in stap
Inmiddels rijd ik in de bak bijna altijd zonder zadel. Meestal pak ik daarbij naast tölt ook de draf mee, en af en toe een keer de galop (niet de beste gang van veel IJslanders). Afhankelijk van het drafmechanisme van het paard wordt je balans in draf veel meer uitgedaagd dan in tölt. Veel oefenen met draven zonder zadel kan je dan ook een super solide zit opleveren.
Maar de basis ligt uiteindelijk in stap. Zonder zadel rijden in stap geeft je de gelegenheid in alle rust je balans, houding en hulpen te verfijnen. Sturen vanuit je zit. Zuivere lijnen rijden. Zonder zadel voel je ook duidelijker eventuele scheefheid bij je paard. En van daaruit kun je je paard heel mooi rechtrichten met je zit.
Wat bijvoorbeeld ook goed werkt, is om zonder zadel aan de zijgangen te werken. Zonder zadel voel je veel beter hoe je je zit kunt gebruiken om je paard recht onder je te houden en pas voor pas door de zijgang te loodsen. Hoe beter dat lukt, hoe minder je de teugels hierbij nodig hebt.
Alleen stappen zonder zadel is dus al heel waardevol. Je hoeft niemand te bewijzen dat je het ook in de snellere gangen kunt, en in stap ligt hoe dan ook de basis voor het totale rijden.
En nu jij?
Ook zin om jouw paard zonder zadel te rijden?
Dan zijn er wel een paar zaken om rekening mee te houden.
Zo is het belangrijk dat je paard geen zwakke, weinig bespierde rug heeft. Een paard met een arm bespierde rug en een ‘opstaande ruggengraat’ kun je beter rijden met een goed passend zadel. Jouw zitbeenknobbels rusten op de lange rugspieren, en die moeten goed ontwikkeld zijn om jouw gewicht te kunnen dragen. Daarnaast zit een paard met een ‘kale’ rug erg oncomfortabel voor de ruiter.
Is je paard nog maar net onder het zadel, of is ie erg kijkerig, onvoorspelbaar of onzeker, dan is zonder zadel rijden ook (nog) geen goed idee.
Wil je graag zonder zadel rijden maar vind je het idee toch wel spannend, of ben je bang dat je verkeerde gewoontes aanleert als je zonder zadel gaat rijden? Vraag dan begeleiding van een goede instructeur. Of doe je beugels eens uit en kijk hoe dat gaat, als opstapje naar het rijden zonder zadel.
Opstappen met beleid
Ga je voor het eerst zonder zadel rijden, doe dat dan op een rustig moment en in een veilige setting, zoals een goed omheinde rijbak.
Stap op vanaf een krukje of opstapblok. Laat de eerste keer voor de zekerheid iemand je paard vasthouden bij het opstappen.
Ga langzaam en vloeiend zitten zodat je je paard niet overvalt. En blijf even stilstaan om jezelf en je paard aan het gevoel zonder zadel te laten wennen. Als het goed voelt, laat je je paard rustig aanstappen.
Zorg dat je midden boven je paard zit met je zitbeenknobbels recht onder je. Trek je navel iets in om je core te activeren, en hou je rug lang en breed. Laat je benen ontspannen afhangen zonder je knieën actief aan te sluiten. Voor extra stabiliteit sluit je de binnen-achterkant van je bovenbenen wat meer om het paard, en span je je bilspieren iets aan zodat ze kussentjes vormen rond je zitbeenknobbels. Let er wel op dat je je onderrug hierbij niet aanspant. Denk daartoe aan het laten zakken van je heiligbeen. Neem de tijd om in stap je balans te vinden en je zit te organiseren voordat je eventueel een versnelling hoger gaat.
Zo kun je ook zonder zadel stabiel op je paard leren zitten.
Barebackpad
Een goed alternatief voor zonder zadel rijden is rijden met een barebackpad. Dat geeft net iets meer stevigheid en houvast, terwijl je wel ‘dichtbij’ je paard zit. Zelf gebruik ik soms een barebackpad voor de paarden die in draf lastiger uit te zitten zijn, en voor lesklanten die wel graag zonder zadel, maar liever (nog) niet helemaal bareback willen rijden.
Bij onze IJslanders is een barebackpad in het voorjaar trouwens ook wel handig om te voorkomen dat je rijbroek als borstel fungeert en onder de haren komt te zitten!
Kan het veilig en verantwoord? Probeer dan gewoon eens hoe het is om zonder zadel op je paard te rijden. Neem je het zonder zadel rijden serieus en kun je er tegelijkertijd volop van genieten, dan zul je er een betere ruiter door kunnen worden. En wie weet heeft het op jou dan wel net zo’n verslavend effect als op mij!
© Marieke Mulder 2024